Metody nauczania w Qigongu Prozdrowotnym

Metody nauczania w Qigongu Prozdrowotnym to drogi i środki wykorzystywane w celu nauczania i uczenia się. Praktyka wskazuje, że po zadecydowaniu „czego uczyć” wyjątkowo ważne staje się „jak uczyć”. Skuteczna realizacja nauczania w ogromnym stopniu uzależniona jest od metody. Prawidłowy dobór metod nauczania bezpośrednio wpływa na realizację zadań dydaktycznych i poprawę jakości nauczania.

Metoda nauczania obejmuje nie tylko metody prowadzenia nauczania przez instruktora, ale także metody uczenia się wykorzystywane przez uczniów. Te dwa aspekty tworzą całość. Nauczanie służy uczeniu się, uczenie odbywa się dzięki nauczaniu. Nauczanie i uczenie się stanowią dopełniające się aspekty metody nauczania jako całości. Nauczanie przez instruktora wpływa na uczenie się przez ucznia, a to jak uczeń się uczy wpływa na nauczanie. Krótko mówiąc, ta dwustronność jest jedną z cech charakterystycznych procesu nauki.

Podstawową kwestią jest dążenie do tego, by pobudzać zainteresowanie i entuzjazm ćwiczących, mobilizować ich do aktywnego, świadomego studiowania i ćwiczenia. To pomoże w zrozumieniu Qigongu Prozdrowotnego i pomoże zwiększyć efektywność ćwiczeń oraz poprawić zdrowie. Innymi słowy trzeba ściśle zintegrować nauczanie z uczeniem się. Instruktor pełni rolę przewodnika, natomiast główna jest rola ucznia, jego proces uczenia się,

Tutaj przedstawimy kilka powszechnie stosowany metod nauczania w Qigongu Prozdrowotnym. Niektóre z metod powinny być dostosowywane i wykorzystywane w sposób elastyczny, odpowiednio do czasu, rodzaju ćwiczeń i osób uczących się.

Metoda werbalna

Metoda werbalna należy do głównych metod w nauczaniu Qigongu Prozdrowotnego. Oznacza metodę w której instruktor przy wykorzystaniu mowy opisuje pewne stany, rzeczy, wyjaśnia pojęcia, tłumaczy teorię, zasady, przekazuje wiedzę i objaśnia sposób wykonania ćwiczeń. Z punktu widzenia ucznia jest to główny sposób pośredniego uzyskiwania wiedzy o Qigong.

• Wykłady i wyjaśnienia

Ważna rola wykładów i wyjaśnień wynika ze specyfiki aktywności poznawczej w Qigongu Prozdrowotnym. Wiedza naukowa o Qigongu prozdrowotnym powstała poprzez podsumowanie praktycznych doświadczeń wcześniejszych pokoleń i charakteryzuje się zarówno szerokim zakresem, jak i głębią. Tylko jeśli instruktor w sposób systemowy przekazywać będzie wiedzę teoretyczną, uczniowie będą mogli zrozumieć istotę i wewnętrzne związki Qigongu Prozdrowotnego i zdobyć dużą wiedzę na ten temat w krótkim czasie. Jednocześnie instruktorzy wykorzystują swoje sposoby rozumowania w celu wyjaśnienia różnych kwestii i demonstrowania zasad, by pomóc uczniom zrozumieć treść nauczania i rozwijać umiejętność myślenia, patrzenia na świat w sposób naukowy. To, czy uczeń Qigongu Prozdrowotnego uzyska naukową wiedzę na ten temat, zrozumie głęboko teorię i opanuje określone ćwiczenia w głównej mierze zależy od sposobu w jaki naucza instruktor. Dlatego jednym z głównych czynników wpływających na jakość procesu uczenia się jest jakość nauczania. Teoria Qigong, charakterystyka ćwiczeń, zagadnienia na które należy zwrócić uwagę – wszystko to powinno być przekazywane w sposób systematyczny. Ruchy, podstawowe zasady ćwiczeń, pojęcia i wymogi muszą zostać wyjaśnione. Wykład powinien brać pod uwagę cel nauczania, treść powinna mieć charakter naukowy, uwypuklone powinny zostać punkty kluczowe, a równocześnie powinna być zachowana pewna całościowość i systemowość.

• Autosugestia i sugestia

Autosugestia odnosi się do bezgłośnego wypowiadania słów, pomagających zrelaksować się i wyciszyć. Używamy wyrażeń takich jak „relaks”, „wyciszenie”, „qi zatapia się w dantian”, można użyć też liczenia. Sugestia polega na użyciu przez instruktora prostych i pozytywnych sformułowań, by wpłynąć na ćwiczącego, żeby ułatwić mu uniknięcie gwałtowności, niepokoju, chaosu myśli, utrudniających wejście w stan wyciszenia, by mógł ćwiczyć zgodnie z wymogami, osiągnąć relaks i wyciszenie. Wielu osobom podczas ćwiczenia trudno jest osiągnąć wyciszenie i myślą wtedy o różnych sprawach. Dlatego użycie sugestii przy pomocy pozytywnego języka jest bardzo ważne, może pomóc ćwiczącemu pozbyć się chaosu myśli, wejść we właściwy, zrelaksowany stan, poprawiając efektywność ćwiczeń.

Metoda ćwiczenia

W nauczaniu Qigongu Prozdrowotnego oprócz przekazywania wiedzy teoretycznej istotne jest przekazanie określonych metod praktyki. Chodzi o wielokrotne powtarzanie ćwiczeń obejmujących postawę, zaangażowanie umysłu i oddech. Gdy uczący się poznaje konkretną formę Qigong, najpierw opanowuje wymogi ćwiczeń, potem podnosi poziom, rozwija „siłę ćwiczeń” (gong li), ćwiczy i wzmacnia ciało, pielęgnuje pozytywne cechy charakteru. To wszystko odbywa się poprzez nieustanne, powtarzalne, rzetelne ćwiczenie. Qigong Prozdrowotny to ćwiczenia fizyczne, ćwiczenia oddechowe i dostrojenie umysłu, psychiki.

Ćwiczenie ciała to inaczej „dostrajanie ciała” – odnosi się do pozycji i stanu w jakim znajduje się ciało. Celem jest, by przez odpowiednie „dostrojenie” pojawiło się poczucie relaksu, wygody. W chińskiej medycynie mówi się: „Gdy forma nie jest prawidłowa, qi nie jest zgodne. Gdy qi nie jest zgodne, umysł nie jest spokojny. Gdy umysł nie jest spokojny, to qi jest rozproszone i nieuporządkowane”. By opanować podstawy Qigongu Prozdrowotnego niezbędne jest nieustanne powtarzanie, a ruchy muszą być prawidłowe, zgodne z wymogami, wówczas dopiero pojawią się prozdrowotne efekty ćwiczeń. Nawet w przypadku ćwiczeń statycznych, niezbędne jest wielokrotne powtarzanie, by opanować wymogi, by pojawiły się efekty – wzmocnienie organizmu,. poprawa zdrowia, wydłużenie życia.

„Dostrajanie oddechu” to ćwiczenia oddechowe. Ale nie jest to tylko po prostu oddychanie płucami, ale jest to wspierane pracą umysłu, obejmuje trening świadomości. „Dostrajanie” polega na wielokrotnym powtarzaniu ćwiczenia. Cel ćwiczeń można osiągnąć tylko dzięki wielokrotnemu powtarzaniu.

„Dostrajanie serca” odnosi się do umysłu. Nacisk położony jest na oczyszczenie świadomości. Centralnym motywem jest tutaj skupienie uwagi i użycie świadomości. Trzeba myśli i uczucia zjednoczyć z wymogami Qigong. Inaczej mówiąc myśli, emocje i całość aktywności umysłu powinna stopniowo od złożoności i chaotyczności przejść do uporządkowanej prostoty. Uspokajasz się, pozbywasz natłoku chaotycznych myśli, mózg wchodzi w pewien stan spokoju, pustki, relaksu, pogody. W ten sposób wszystkie części ciała znajdą się w stanie aktywnej kontroli, a funkcje fizjologiczne będą zmierzać ku koordynacji i uporządkowaniu. Jednak by osiągnąć ten cel niezbędne jest wielokrotne powtarzanie ćwiczeń. W żadnym wypadku nie da się tego osiągnąć z dnia na dzień. Wymogi praktyki Qigongu Prozdrowotnego to: po pierwsze nieustanne powtarzanie ćwiczeń, po drugie zjednoczenie ciała, umysłu i oddechu.

Metoda bezpośredniej obserwacji

W nauczaniu Qigongu Prozdrowotnego, ze względu na istnienie elementu ćwiczeń ciała, w oczywisty sposób zastosowanie ma metoda bezpośredniej obserwacji. W metodzie tej wykorzystuje się się pewne metody, by oddziaływać na narządy zmysłów, wywołując pewne wrażenia. Ponieważ rozumienie różnych rzeczy przez ludzi zaczyna się od poznania poprzez narządy zmysłów, metoda ta ma ogromne znaczenie dla opanowania treści nauczania i spełnienia właściwych wymogów. Metoda ta wykorzystywana jest przede wszystkim w nauczaniu ćwiczeń ruchowych, ale ma też zastosowanie w odniesieniu do pozycji statycznych. Często stosuje się tutaj demonstrację wykonania ruchów. Ważne jest, by cel demonstracji był jasny, demonstrowane ruchy prawidłowe, tak by uczniom łatwo było obserwować. Jednocześnie demonstracja powinna łączyć się z objaśnieniami. Celem jest sprawienie by uczący się zrozumiał formę, strukturę, technikę ruchu i sposób wykonania.

Metoda dyskusji

Częścią treści Qigongu Prozdrowotnego jest aktywność mentalna. Instruktor nie jest w stanie bezpośrednio zaobserwować w jakim stopniu ćwiczący to opanował, czy jakie ma w tym zakresie problemy. Dlatego niezbędna jest metoda rozmowy, dyskusji. Jest to metoda, gdzie uczeń i instruktor omawiają istotne problemy czy odczucia i doświadczenia, które pojawiają się podczas praktyki. Najważniejsza jest osobista praktyka ucznia. W oparciu o nią następuje połączenie wskazówek instruktora, samodzielnych dociekań ucznia i dyskusji w grupie. Po pewnym czasie praktyki większość uczniów dozna pewnych odczuć i reakcji organizmu. Czy są to właściwe reakcje i odczucia, czy może są to negatywne efekty, będące skutkiem nieprawidłowego ćwiczenia? A może świadczy to o nieskutecznej praktyce, będącej rezultatem braku właściwego wyciszenia i relaksu, czy niewłaściwego użycia umysłu? Jeśli nie zostanie to omówione, trudno będzie to zrozumieć.

By ćwiczący skuteczniej mógł się uczyć, opanować metody ćwiczeń, zwiększyć ich efektywność musi nieustannie otrzymywać wskazówki od instruktora. Instuktor, by skutecznie reagować musi wiedzieć jak uczeń ćwiczy, jaki poziom osiągnął, jakie ma problemy. To musi być rozwiązane przez dyskusję, przez komunikację pomiędzy instruktorem i uczniem. Dyskusja stymuluje aktywność uczących się, wzmacnia ich entuzjazm do aktywnego uczenia się. Ponadto może to pomóc ćwiczącemu wykorzystać wiedzę z zakresu Qigong w przypadku napotkania problemów i wątpliwości, a także rozwijać ducha dogłębnego dociekania, co wspomaga łączenie uczenia się i odkrywania problemów. W ten sposób ćwiczący rozwijają umiejętność samodzielnego uczenia się, myślenia i wyrażania myśli. Ponadto wzajemna wymiana wrażeń i doświadczeń pomaga obydwu stronom w podnoszeniu poziomu wiedzy i umiejętności.

Metoda syntetyczna i analityczna

Metoda syntetyczna to taka, gdzie dany ruch jest uczony w całości, bez rozdzielania na fazy. W metodzie analitycznej złożony ruch w racjonalny sposób dzielony jest na fazy, które są stopniowo omawiane, by w końcu uczeń mógł wykonać całość ruchu. Te dwie metody powinny być stosowane elastycznie w oparciu o rozumienie materiału szkoleniowego i zdolności uczniów. Ogólnie rzecz biorąc proste ruchy mogą być nauczane metodą syntetyczną, natomiast ruchy bardziej złożone metodą analityczną. W przypadku metody analitycznej najpierw należy także zademonstrować całość ruchu, by ćwiczący wiedzieli jak wygląda całość, a następnie zastosować nauczanie w podziale na fazy, by mogli dokładnie poznać szczegóły ruchu. Należy podkreślać punkty kluczowe, by wymogi zostały lepiej opanowane, a w końcu osiągnięty cel w postaci opanowania całości ruchu.

Metody syntetyczna i analityczna nie są całkowicie rozdzielne, powinny być stosowane łącznie, tylko wówczas ćwiczący opanują w pełni nauczaną treść.

Metoda wzajemnej obserwacji i pomocy

Metoda wzajemnej obserwacji i pomocy polega na tym, że uczący się pod kierunkiem instruktorea obserwują swoich kolegów, pomagają im i dzielą się doświadczeniami. Metoda ta jest szczególnie ważna we współczesnym, masowym nauczaniu Qigongu Prozdrowotnego w dużych grupach.

Gdy instuktor Qigongu Prozdrowotnego prowadzi niekiedy nauczanie w grupach kilkudziesięcioosobowych, organizacja zajęć polegająca na obecności jednego instruktora jest niewystarczająca. Dlatego konieczne jest wykorzystanie także samych ćwiczących, na przykład w parach, czy mini grupach, którzy będą się obserwować, pomagać sobie, korygować błędy koleżanek i kolegów. Zastosowanie tej metody może wzmocnić poczucie odpowiedzialności ćwiczących, stymulując także ich aktywność, w ten sposób pomagając w poprawie wyników nauczania. Może to też zapobiec uniknięciu wypadków takich jak omdlenia i upadki, które mogłyby być rezultatem niewłaściwego ćwiczenia.

Metoda zapobiegania błędom i korygowania błędów

Ta metoda odnosi się do zapobiegania i korygowania błędów i zapobiegania wystąpieniu niepożądanych efektów. Instruktor podejmuje tutaj odpowiednie działania w zależności od sytuacji ucznia. Nacisk należy położyć przede wszystkim na zapobieganie pojawieniu się niepożądanych efektów. W tym celu instruktorzy Qigongu Prozdrowotnego powinni stosować się do następujących zasad:

• starannie przygotować się do zajęć, dobrze rozumieć nauczany materiał, zdawać sobie sprawę z punktów kluczowych i z elementów sprawiających trudności, przekazać ćwiczącym jasny obraz danego ćwiczenia,
• wybrane metody ćwiczeń i metody nauczania powinny być dostosowane do możliwości ćwiczących,
• trzeba zapobiegać nieodpowiedniemu przenoszeniu przez ćwiczącego zasad i sposobu ćwiczenia z innej formy ćwiczeń do tej, którą obecnie poznaje – jeśli ćwiczący uczył się innej metody, instruktor powinien mu zwrócić uwagę, że różne formy Qigong opierają się na nieco różnych zasadach, nie można więc ślepo przenosić sposobu wykonywania jednej formy na inną, gdyż może to spowodować niepożądane efekty.

Kwestią podstawową jest zapobieganie, ale ważne jest także korygowanie błędów, które się już pojawiły. Należy tutaj stosować się do nastęujących wskazówek:

• gdy zostanie zauważony błąd, instruktor powinien najpierw ustalić jego przyczynę, a następnie podjąć odpowiednie działania korygujące,
• trzeba zauważyć główne błędy, a następnie korygować je jeden po drugim – być może ćwiczący popełnił kilka błędów, ale podczas korygowania instruktor nie może omawiać ich wszystkich równocześnie, ponieważ uczeń poczuje się zagubiony,
• należy zwrócić uwagę na typowe, często pojawiające się błędy i przeprowadzać korekty w całej grupie, natomiast w przypadku niektórych błędów, które nie pojawiają się często, a dotyczą pojedynczego ucznia należy dokonać korekty indywidualnej,
• w procesie korygowania błędów, instruktor powinien zachować w stosunku do ucznia cierpliwość i inspirować go.

Autor: Shi Aiqiao – Chińskie Stowarzyszenie Qigongu Prozdrowotnego

Przekład z chińskiego: Andrzej Kalisz – Studio Qigong Online