Yiquan (I Ch’uan)
Yiquan (I Ch’uan), znany także jako Dachengquan (Ta Cheng Ch’uan) jest stosunkowo nowym i awangardowym systemem kung fu (wushu), który wykształcił się dopiero w XX wieku. Jego korzenie sięgają jednak znacznie głębiej w przeszłość. Wywodzi się on bowiem bezpośrednio z klasycznego Xingyiquan (Hsing-i), który z kolei pochodzi od Xinyiquan (Hsin-i) – systemu rozwiniętego przez mistrza Ji Jike w połowie XVII wieku. Legendy sytuują początki tego nurtu chińskich sztuk walki jeszcze wcześniej – w XII, a nawet w VI wieku.
Nazwa Yiquan ma też szersze znaczenie – sztuki walki, w których nacisk kładzie się na świadomość w treningu. Stąd wszystkie tzw. systemy wewnętrzne – Neijia, zaliczyć można do tak szeroko rozumianego Yiquan. Np. Zhai Weichuan – mistrz stylu Wu Taijiquan mawia: 武式太极拳是意拳 – „Styl Wu Taijiquan to Yiquan”.
HISTORIA
Twórca yiquan/dachengquan – Wang Xiangzhai (1885-1963) uważany jest za jednego z najwybitniejszych w XX wieku mistrzów chińskich sztuk walki. Od dzieciństwa uczył się on xingyiquan u słynnego mistrza Guo Yunshen. Podróżując po całych Chinach, spotykał mistrzów różnych systemów kung-fu (wushu), porównując z nimi własne umiejętności i wymieniając doświadczenia. Poza xingyiquan/xinyiquan szczególnie inspirowały go baguazhang (pakua chang), taijiquan (t’ai chi ch’uan), liuhebafa, baihequan (pak hok kuen). Na późniejszy rozwój yiquan pewien wpływ miał także jego i jego uczniów kontakt z przedstawicielami zachodniego boksu. Spowodowało to wprowadzenie w części grup ćwiczących regularnego treningu o charakterze sparingowym z wykorzystaniem ochraniaczy i rękawic.
Po latach treningu i zebraniu wielu doświadczeń, w połowie lat 20. XX wieku Wang Xiangzhai doszedł do wniosku, że tradycyjny xingyiquan jest zbyt często uprawiany w niewłaściwy sposób, z nadmiernym skupieniem na zewnętrznej formie, a bez zrozumienia istoty ćwiczeń. Protestując przeciwko takiej sytuacji wysunął postulat przywrócenia systemowi pierwotnego oblicza. Z nazwy xingyiquan wyeliminował element xing (forma), powracając do jednej z wcześniejszych nazw – yiquan. Yi to umysł, idea, intencja. Quan – pięść, czyli sztuka walki. Główną wagę przywiązuje się zatem do świadomości w działaniu, a nie do powielania w nieskończoność sztywnych schematów ruchowych. Wang Xiangzhai i jego uczniowie w wielu pojedynkach wykazali praktyczną skuteczność takiego podejścia. W tym czasie yiquan określany był też mianem szkoły naturalnej xingyiquan. W latach 40. XX wieku system zaczęto nazywać także dachengquan – pięść wielkiej pełni.
W kolejnych latach, pod wpływem kontaktu z kulturą i nauką Zachodu nastąpiła stopniowa weryfikacja i reinterpretacja tradycyjnych koncepcji. Modyfikacji uległy metody treningowe. Szczególnie przyczynił się do tego sukcesor Wang Xiangzhai’a – Yao Zongxun (1917-1985). Tak wykształcił się yiquan jako zupełnie odrębny system.
W latach 50. XX wieku podstawowe metody ćwiczeń yiquan zaczęto wprowadzać w niektórych szpitalach i sanatoriach w Chinach, jako uzupełniającą metodę terapii. Od tej pory rozwija się prężnie tak zwany nurt zdrowotny – yangsheng, zaliczany do szeroko rozumianego qigong.
Obecnie jednym z największych ekspertów yiquan jest Yao Chengguang, syn Yao Zongxuna, przewodniczący Pekińskiego Towarzystwa Badawczego Yiquan, dyrektor szkoły yiquan Zongxun Wuguan w Pekinie. Władze miejskie Pekinu przyznały mu tytuł głównego reprezentanta Yiquan jako dziedzictwa kultury niematerialnej tego miasta. Z bezpośrednich nauk mistrza Yao Chengguang od lat 90. XX wieku korzysta Akademia Yiquan. Równocześnie poznajemy elementy nauk innych linii przekazu Yiquan.
Yiquan zdobywa sobie dziś coraz większą popularność na całym świecie. System ten wciąż ewoluuje, wyciągając wnioski z rozwoju współczesnej sceny sportów walki, równocześnie starając się zachować swoje istotne koncepcje i metody.
METODY TRENINGU
Trening umiejętności walki w yiquan można podzielić na dwie główne części:
- Trening solo,
- Trening z partnerem.
W treningu podstawowym główny nacisk kładzie się na wykorzystanie treningu ideomotorycznego i doskonalenie percepcji ciała, ruchu, siły, energii, co uważane jest za podstawę umiejętności skutecznego posługiwania się ciałem. Każde działanie jest uważne, dzięki czemu osiągamy lepszą koordynację pomiędzy umysłem a ciałem, efektywniej wykorzystując swoje naturalne możliwości.
Zhan zhuang – ćwiczenia pozycyjne, względnie statyczne, gdzie możemy pracować nad subtelną koordynacją oraz doskonaleniem percepcji ciała i siły w maksymalnie uproszczonych sytuacjach, gdzie jest to najłatwiejsze,
Shi li – ćwiczenia w powolnym ruchu, gdzie sytuacja jest nieco bardziej złożona, ale wciąż ruch jest na tyle powolny, że stosunkowo łatwo jest zdawać sobie sprawę z jego wszystkich istotnych elementów.
Moca bu – wykonywane podobnie jak shi li ćwiczenia kroków – shi li dla nóg.
Fa li – ćwiczenia dynamiczne – eksplozywna emisja siły – dalsze rozwinięcie zhan zhuang i shi li. Uczymy się emisji siły przy pomocy dowolnej części ciała (np.: dłonie, przedramiona, łokcie, barki, głowa, biodra, kolana, stopy), w różnych kierunkach, w dowolnym momencie ruchu. Chodzi tu zarówno o uderzenia, jak i ruchy szarpiące, które służyć mogą wpływaniu na równowagę przeciwnika, jego odrzuceniu, obaleniu itp.
Najpierw wykonuje się proste pojedyncze ćwiczenia, by móc skupić się na ich istocie. Stopniowo ćwiczenia stają się bardziej złożone. Następuje też ich łączenie w improwizowane układy. W miarę robienia postępów, ćwiczenia zaczynają obejmować coraz więcej modyfikacji. Zachowane zostają zasady poznane podczas nauki najbardziej podstawowych metod, natomiast tory ruchów, tempo, rytm, sposób użycia siły, energii ruchu, nieustannie się zmieniają. Rozwijana jest zdolność adaptacji do zmieniających się i nieprzewidzianych sytuacji.
Równocześnie z treningiem solo następuje rozwijanie praktycznych umiejętności poprzez ćwiczenia z partnerem – tui shou i san shou.
Tui shou – przepychanie rąk
Umiejętności które rozwijamy powinny odnosić się do wolnej walki. Trening pchających rąk jest temu podporządkowany, a nie stanowi celu samego w sobie. Tui shou uczy zasad, które mają zastosowanie, gdy dochodzi do kontaktu ramion. Jeżeli zasady te są zrozumiane i opanowane, można je wykorzystać także gdy dochodzi do kontaktu innych części ciała.
W wolnej walce kontakt ramion zwykle trwa ułamki sekundy. Podstawowe ćwiczenia tui shou opierają się natomiast na różnorodnych krążeniach ramion, gdzie kontakt trwa dłużej, po to, by ułatwić naukę zasad dostosowania się do ruchu i sposobu działania siły przeciwnika w różnorodnych sytuacjach – przy różnych układach ramion i pozycjach względem przeciwnika. W tui shou uczymy się m.in. zasad:
- Zakłócania równowagi przeciwnika,
- Wyszukiwania i tworzenia dziur w jego obronie,
- Kontroli, neutralizowania i skutecznego kontrowania akcji przeciwnika.
San shou – wolna walka
Pozbawiona reguł walka wręcz i z użyciem broni improwizowanych, gdy do starcia mogły się też włączyć kolejne osoby, była punktem wyjścia dla wykształcenia się podejścia do walki w systemie Yiquan. Podkreśla się tutaj mobilność, użycie wszystkich części ciała, umiejętność radzenia sobie w sytuacji ciągłego ataku, łączenie uderzania z zakłócaniem równowagi przeciwnika, obalaniem i odrzucaniem, o ile to możliwe z wykorzystaniem siły przeciwnika. Dąży się do tego, by akcje obrony i ataku odbywały się równocześnie, z użyciem ruchu i siły całego ciała. Niskie kopnięcia, bezpośrednio wynikające z kroków wykonywane są równocześnie z akcjami ręcznymi.
Na etapie nauki san shou wykorzystuje się głównie ćwiczenia reakcji na różne rodzaje ataku oraz różne formy sparingów, od prostych zadaniowych do bardziej swobodnych.
Walka bronią
Trening z kijami kształtuje zdolność posługiwania się różnymi przedmiotami jako bronią improwizowaną.